Συμπονετικός ή άκαρδος; Σωστός ή κάθαρμα; Αγαθός ή πονηρός; Λέξεις oi οποίες εκφράζουν 2 χαρακτηριστικές ταμπέλες που οι άνθρωποι τείνουν να κολλάνε στα άτομα που γνωρίζουν. Μια βασική ψυχολογική ανάγκη που νοιώθει ο κόσμος για να κατατάξει τους υπόλοιπους σε παρατάξεις και σαν αποτέλεσμα να ταιριάξει κάπου και συγχρόνως να προστατευτεί καλύτερα. Όλες αυτές οι λέξεις, συνήθως ανάγονται σε 2 έννοιες: Καλός ή Κακός;
2 έννοιες οι οποίες δεν έχουν καμία αντικειμενική βάση. Είναι τόσο άπιαστες και αόριστες που ο καθένας τις χρησιμοποιεί πια, όπου τον βολεύει. 2 έννοιες απάτη.
“Δεν υπάρχει καλό και κακό. Υπάρχουν μόνο εκφράσεις εγωισμού.”
Είναι μια πρόταση που λέει το ζουμί των σκέψεων μου μέσα σε λίγες λέξεις, άλλα ίσως χρειαστεί μια περαιτέρω ανάλυση για να γίνει κατανοητή.
Τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος είναι “καλός”;
Η καλοσύνη, σαν ταμπέλα, μπαίνει πάντα υποκειμενικά και σύμφωνα με τις εμφανείς πράξεις που βλέπουμε από κάποιον. Αυτές σχεδόν πάντα είναι αποδεκτές ή όχι ανάλογα με την ηθική της κοινωνίας που ζούμε άλλα υπάρχει ένα σύνολο πράξεων οι οποίες είναι πάντα αποδεκτές. Συνήθως αποκαλούνται αλτρουιστικές.
Κανείς δεν αντιτίθεται όταν κάποιος προσφέρει χωρίς αντάλλαγμα. Δεν έχω δει κάποιον να παραπονιέται επειδή ο διπλανός του προσφέρει σε εράνους και κανείς δεν πρόκειται να πει κακή κουβέντα εναντίων των γιατρών χωρίς σύνορα πχ. Δεν έχει σημασία ποιος και από πού είσαι, κάποιον που φέρεται αλτρουιστικά είναι δύσκολο έως απίθανο να τον αντιπαθήσεις, εκτός και εάν οι πράξεις του πάνε, για κάποιο λόγο, ενάντια στα συμφέροντα σου.
Τώρα σκέψου, ποιους ανθρώπους θεωρείς “Καλούς”; Μήπως είναι αυτοί οι οποίοι προσφέρουν χωρίς να ζητάνε αντάλλαγμα; Και δεν μιλάω μόνο για υλική προσφορά η οποία, ας είμαστε ειλικρινείς, είναι οι πιο εύκολες, άλλα και για την πνευματική υποστήριξη, την πραγματική φιλία αν το θες, και γενικά το να δίνεις κάτι που δεν σου περισσεύει.
Μην κάνεις λάθος, οι “καλοί” δεν είναι οι ηθικοί. Η ηθική είναι εντελώς υποκειμενική στην κοινωνία και την κουλτούρα του κάθε λαού και μερικές φορές (αν όχι πάντα) λαθεμένη. Ο Χίτλερ ήταν πολύ ηθικός και αυτό ήταν και ένας λόγος για τον οποίο εκλέχθηκε – δημοκρατικότατα παρακαλώ.
Καλός δεν είναι επίσης ούτε ο δουλοπρεπής. Μπορεί να τον βλέπεις και να νομίζεις ότι είναι καλός άνθρωπος επειδή δεν σου πάει κόντρα, άλλα τις περισσότερες φορές ένα τέτοιο άτομο κρύβει μέσα ένα υποχθόνιο μίσος που απλά περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να εκραγεί.
Όχι. Απλά σκέψου ποια άτομα, τα οποία ξέρεις πολύ καλά, θεωρείς πραγματικά “καλούς”. Πιστεύω ότι θα φτάσεις στο ίδιο συμπέρασμα με ‘μενα.
Απο την άλλη πλευρά τώρα. Ποιόν αποκαλούμε αλήτη, άκαρδο, σκατόψυχο, κακό; Μα φυσικά αυτόν ο οποίος είναι στυγνός εγωιστής έτσι δεν είναι; Κάποιον ο οποίος κοιτάει το συμφέρον του και “Πατάει επί πτωμάτων” ας πούμε.
Πρώτα όμως σκέψου και κάτι άλλο: Υπάρχει άνθρωπος που θα αποκαλέσει εκούσια τον εαυτό του “Κακό”; Δεν το πιστεύω, εκτός και εάν έχει κάποια ψυχολογική ασθένεια.
Όμως εάν ο ίδιος ο άνθρωπος δεν κάνει αυτά που κάνει από “κακία” τότε γιατί τα κάνει; Αυτά τα άτομα δικαιολογούν τον εαυτό τους με διάφορους τρόπους ώστε να μην χρειάζεται να αντιμετωπίσουν αυτό που έχουν καταντήσει. Μπορεί να εξηγηθούν με φράσεις όπως “Είναι ένας σκληρός κόσμος και πρέπει να είμαι σκληρός για να επιβιώσω” ή “Το φέρομαι έτσι γιατί όλοι θα φερόντουσαν έτσι εάν είχαν την ευκαιρία” κ.ο.κ. ουσιαστικά, λέγοντας ψέματα στον αυτό τους.
Στην τελική, δεν θεωρούν τον εαυτό τους “κακό”, άλλα “Ρεαλιστή”, “Έξυπνο” και άλλες ανάλογες λέξεις.
Αυτά τα άτομα δεν μπορούν να συνηδειτοποιήσουν πως τους βλέπει ο υπόλοιπος κόσμος και ακόμα και όταν η εξωτερική πραγματικότητα εμφανιστεί μπροστά τους, το αποκαλούν ζηλεία ή παρεξήγηση. Φυσικά το γεγονός ότι αυτοί είναι συνήθως και οι άνθρωποι που ανεβαίνουν ψηλά κάνει την συνειδητοποίηση αυτή ακόμα πιο δύσκολη. Δυστυχώς η δύναμη θεωρείται αγαθό και αυτό τείνει να κάνει τον περισσότερο κόσμο να θεωρεί τον τρόπο με τον οποίο έφτασε εκεί ανεκτό, αν όχι αποδεκτό. Είναι μια άτυχη συγκυρία το ότι στην κοινωνία θεωρείται ύψιστο αγαθό ένα το οποίο μπορείς να το αποκτήσεις καταπατώντας τον υπόλοιπο κόσμο.
Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι όλος ο κόσμος ξέρει με τι μέσα κάποιος μπορεί να αποκτήσει δύναμη άλλα κάνει, στην κυριολεξία…την πάπια, μέχρι φυσικά η πραγματικότητα να ξεσκεπαστεί και μετά να μπορεί να το παίξει έκπληκτος (σκάνδαλο είναι η τρέντυ λέξη), και να ξεκινήσει το λιθοβόλημα.
Άλλα ξεφεύγω…
Δεν υπάρχουν λοιπόν μαυροφορεμένοι μουστακαλήδες που κλωτσάνε κουταβάκια και δένουν άμοιρες κορασίδες στις γραμμές του τρένου. Υπάρχουν όμως άτομα τα οποία θέλουν “απλά” να αποκτήσουν πλούτη, φήμη, εξουσία κοκ, με κάθε τρόπο και είναι διατεθειμένα να λυγίσουν τους κανόνες που και που, ώστε να πάνε μπροστά. Στην πραγματικότητα, δεν κάνουν τίποτα περισσότερο από το να ακολουθούν τον εγωισμό τους, ο οποίος είναι που απαιτεί τα προαναφερθέντα. Είναι πολύ αργά όταν ανακαλύπτουν ότι τα κέρδη αυτά έχουν κούφιο πυρήνα, άλλα αυτό είναι άσχετο με το θέμα μας.
Κάποιος λοιπόν δεν είναι κακός άλλα εγωιστής και όσο περισσότερο εγωιστής είναι, όσο περισσότερα θέλει να αποκτήσει για τον εαυτό του, τόσο πιο εύκολο του είναι να αγνοήσει τον υπόλοιπο κόσμο για να το επιτύχει. Να γίνει στυγνός, με μια λέξη.
Όσο πιο στυγνός εγωιστής είναι κάποιος λοιπόν, τόσο πιο πολύ φαίνεται στους υπόλοιπους αυτό και εξού ο λόγος που βάζουν τις κλασσικές ταμπελίτσες. Απλά δεν μπορούν να συνηδειτοποιήσουν ότι αυτά που κάνει, δεν είναι γιατί θέλει το κακό τους άλλα γιατί θέλει το δικό του καλό περισσότερο απ’ όλα τ’ αλλα.
Συμπερασματικά λοιπόν, όσο πιο αλτρουιστής είναι κάποιος, τόσο πιο “καλός” και το αντίθετο ακριβώς ισχύει για τον εγωισμό.
Το Καλό/Κακό λοιπόν ανάγεται σε Αλτρουισμό/Εγωισμό.
Που μας φέρνει στο επόμενο κεφάλαιο.
Δεν υπάρχει αλτρουισμός
Ο αλτρουισμός τι υποδηλώνει; Μα το να προσφέρεις χωρίς να περιμένεις να κερδίσεις κάτι από αυτό φυσικά. Εδώ όμως βρίσκεται και η παγίδα. Πάντα κερδίζεις κάτι με τις πράξεις σου, απλά αυτό το κάτι δεν είναι πάντα υλικό. Αυτό που κερδίζεις είναι συναίσθημα.
Δεν νιώθεις καλά όταν κάνεις μια κλασσική “καλή” πράξη; Μπορεί να μην κέρδισες κάτι χειροπιαστό από αυτήν άλλα σου ανέβασε την ψυχολογία το να σκέφτεσαι ότι βοήθησες κάποιον, έτσι δεν είναι; Έτσι είναι, γιατί αλλιώς δεν θα το έκανες εξ’ αρχής.
Ο Αλτρουισμός σου λοιπόν είναι ψεύτικος γιατί κερδίζεις κάτι, κάτι που τονώνει την ψυχοσύνθεση σου, συναισθήματα σου, τον εγωισμό σου…
Είναι απλά μια διαφορετική έκφραση του εγωισμού. Παραδόξως, είναι και η μόνη μορφή του, η οποία είναι κοινωνικά αποδεκτή.
Πραγματικός αλτρουισμός μπορεί να υπάρξει μόνο με περιορισμούς, πχ μόνο σε υλιστικό επίπεδο’ οπού και θεωρείσαι έτσι γιατί δεν περιμένεις κάποιο αντάλλαγμα. άλλα όχι γενικά και αντικειμενικά.
Όλοι έχουμε ένα σκοπό για τον οποίο κάνουμε ό,τι κάνουμε, και ο υπέρτατος σκοπός μας είναι ο εαυτούλης μας. Άλλοι νιώθουν ολοκληρωμένοι μέσα στα υλικά αγαθά, άλλοι μέσα στην αγάπη των συνανθρώπων τους κοκ. Οι ίδιες οι εκφράσεις εγωισμού δεν είναι κατακριτέες άλλα ο τρόπος με τον οποίον τις αποκτάς είναι. Γι’ αυτό και θεωρώ τον αλτρουισμό την ανώτερη έκφραση από αυτές και θεωρώ ότι ο κόσμος θα ήταν πολύ καλύτερος εάν την είχε σαν υπέρτατη αρετή.
Σε μια κοινωνία όμως η οποία βασίζεται στην πλεονεξία για να λειτουργήσει (Καπιταλισμός), ο αλτρουισμός είναι για τους πολύ λίγους, τους “αθώους” και “αγαθούς”…
Εδώ είναι και ο βασικότερος λόγος για τον οποίο υποστηρίζω την φιλοσοφία του Open Source λογισμικού. Βασίζεται πάνω σε αρχές με τις οποίες συμφωνώ.
Δεν υπάρχει καλό και κακό λοιπόν, υπάρχουν μόνο εκφράσεις εγωισμού.